Cruise Control يا تثبيت كننده سرعت خودرو ؛ سيستم جديدي محسوب نمي شود، اين سيستم سالهاست در ساير كشورها بالاخص ايالات متحده آمريكا مورد استفاده قرار مي گيرد اما در ايران تا سال گذشته و در پي نصب آن بر روي مدلهاي سفارشي ايران خودرو، همچنين واردات خودروهاي مجهز به آن، كمتر كسي با اين سيستم آشنايي داشت و هم اينك نيز همچنان درصد بسيار زيادي از مردم حتي برخي صاحبان خودروهاي مجهز به كروز كنترل از روش استفاده از آن اطلاعي ندارند؛ لذا جهت آشنايي بيشتر با اين سيستم در ذيل به بررسي مورد مصرف، نحوه استفاده و نحوه عملكرد اين سيستم خواهيم پرداخت.

كروز كنترل چيست؟

به طور ساده مي توان آن را ابزاري براي ثابت نگاه داشتن سرعت خودرو در ميزان مورد درخواست راننده عنوان نمود. مثلا اگر سرعت را روي ۱۲۰ كيلومتر بر ساعت تثبيت نماييد خودرو به صورت اتوماتيك تحت هر شرايطي اين سرعت را براي شما ثابت نگه ميدارد، حتي در سربالايي ها، سراشيبي ها و يا هنگام وزش باد مخالف سرعت شما تغيير نخواهد كرد، كروز كنترل علاوه بر اين به شما اين امكان را ميدهد تا بدون نياز به فشردن پدالهاي ترمز و گاز و تنها با فشردن دكمه هاي دستي، سرعت خود را با هر بار فشردن دكمه ۱ كيلومتر بر ساعت افزايش يا كاهش دهيد (در مورد خودروهاي با استاندارد انگليسي اين ميزان ۱ مايل مي باشد)، كروز كنترل در هنگام فشردن پدال ترمز و همچنين در مورد خودروهاي دنده معمولي با فشردن پدال كلاج از مدار خارج ميشود، كه البته به وسيله فشردن دكمه ديگري دوباره سرعت قبلي كه توسط راننده تثبيت شده بود از حافظه سيستم قابل بازيابي است.

كروز كنترل بسته به شركت سازنده آن در سرعتهاي زير ۴۰-۵۰ كيلومتر قابليت تثبيت سرعت را به شما نمي دهد چرا كه اين سيستم مخصوص مصارف جاده اي با ترافيك كم مي باشد و نبايد در سطح شهر از آن استفاده كرد، همچنين استفاده از آن در شرايط برفي و باراني، جاده هاي پرپيچ و خم و براي رانندگاني كه سابقه به خواب رفتن در هنگام رانندگي را دارند مي تواند خطر آفرين باشد .با شرايط رانندگي كشورمان هنگام استفاده از كروز كنترل بايد حتما پاي راننده به طور حايل آماده ترمز گيري باشد و اگر قرار باشد رانندگان محترم به دليل عدم نياز به فشردن پدال گاز به كارهايي چون نشستن چهار زانو و امثالهم در پشت فرمان دست بزنند، چه بسا شاهد اتفاقات ناگواري نيز بدليل استفاده ناصحيح از اين سيستم خواهيم بود و شايد بتوان عدم ورود خودروهاي داراي كروز كنترل به كشور طي ساليان گذشته را نيز به پيش بيني هاي اينچنيني مسوولان، مرتبط دانست.

کروز کنترل ست شده روی غربیلک فرمان خودرو هندا

نحوه كاربري:

نحوه كار با كروز كنترلكروز كنترلها عموما داراي دكمه هاي Set/Accel ، Resume ، On/Off و Coast مي باشند. محل قرارگيري اين دكمه ها بسته به كارخانه سازنده خودرو، متفاوت مي باشد؛ در برخي خودروها از جمله انواع آمريكايي دكمه هاي كروز كنترل در روي فرمان، در برخي خودروها بر روي دسته راهنما و يا دسته برف پاك كن و در برخي هم بر روي دسته جداگانه اي پشت فرمان و زير دسته راهنما يا برف پاك كن قرار دارند و در انواع وطني (محصولات سفارشي ايران خودرو) نيز دكمه ها بر روي دسته دنده قرار دارند كه اين سيستم بيشتر در خودروهايي كه به طور دستي كروز كنترل بعدا بر رويشان نصب ميشود و طراحي اوليه اي براي آن وجود ندارد،ديده مي شود و كمتر خودروسازي دكمه هاي كروز كنترل را بر روي دسته دنده قرار مي دهد؛ چرا كه باعث جداشدن دست راننده از فرمان مي شود. همچنين نگاه كردن راننده به دسته دنده براي پيدا كردن دكمه مورد نظر نيز مي تواند حادثه آفرين باشد. اما بهترين محل قرارگيري كه اكثر خودروسازان نيز دكمه ها را بر روي آن قرار مي دهند همان روي فرمان خودرو است، و پس از آن نيز دسته هاي جداگانه پشت فرمان؛ چراكه استفاده دو منظوره بر روي دسته راهنما و برف پاك كن نيز امكان بروز اشتباه را بالا خواهد برد.

دسته کروز کنترل خودرو پژو 206

On/Off : سيستم كروز كنترل در اغلب خودروها به طور هميشگي فعال نيست و بايد قبل از نياز به آن، ابتدا آنرا روشن نمود، البته تعداد كمي از خودروها نيز فاقد دكمه هاي روشن و خاموش مي باشند و كروزكنترل به صورت فعال در آنها روشن مي باشد.

Set : پس از روشن نمودن سيستم، ابتدا بايد بوسيله پدال گاز سرعت مورد نظري را، كه مي خواهيد خودرو در آن سرعت ثابت بماند، بدست آورده و سپس با فشردن اين دكمه سرعت در همان مقدار ثابت مي ماند و از اين پس نيازي به باقي ماندن پا بر روي پدال گاز نيست. در صورتي كه بدلايلي چون سبقت گيري نياز به سرعت بالاتري داشته باشيد با فشردن پدال گاز مي توانيد سرعت خود را افزايش دهيد و به محض رها سازي مجدد پدال، سرعت تثبيت شده قبلي از طرف كروزكنترل دوباره اعمال مي شود.در صورت فشردن پدال ترمز و يا گرفتن كلاج نيز كروزكنترل از مدار خارج مي گردد و ديگر مانند گاز دادن با برداشتن پا از روي پدال نيز فعال نخواهد شد.

Resume : پس از ترمزگيري و يا گرفتن كلاج مي توانيد با استفاده از اين دكمه سرعت تثبيت شده قبلي را دوباره از حافظه سيستم بازيابي نماييد. در مواردي بجاي Resume از كوتاه شده آن Res نيز استفاده مي شود.

Accel: مخفف لغت Accelerate به معناي افزودن بر سرعت مي باشد در برخي موارد هم به اختصار Acc نوشته مي شود. با هر بار فشردن بر روي اين كليد در مورد خودروهاي با واحد كيلومتر، ۱ كيلومتر و در مورد خودروهاي با واحد مايل، ۱ مايل بر سرعت خودرو افزوده مي شود و سرعت افزوده شده به عنوان سرعت تثبيت شده جايگزين سرعت ثبت شده قبلي مي شود، با فشردن پشت سرهم اين كليد و يا در برخي خودروها با نگه داشتن كليد مي توان حتي با شتاب خوبي سرعت را بدون نياز به پدال گاز تا حد مورد نظر افزايش داد. در خودروهاي آمريكايي اغلب دكمه Set و Accel يكي مي باشد و پس از تثبيت سرعت كليد Set وظيفه اش به Accel تبديل مي شود. ولي در خودروهاي اروپايي و آسيايي اين دكمه يا به صورت مجزاست و يا به همراه Resume . در برخي موارد نيز از علامت + بجاي كلمه Accel استفاده مي شود.

Coast يا Decelerate: اين كليد وظيفه دكمه Accel را در جهت عكس انجام ميدهد؛ يعني با فشردن آن مي توان سرعت تثبيت شده خودرو را كاهش داد، عملكرد آن نيز مانند كم كردن فشار پا از روي پدال گاز مي باشد و به هيچ وجه قابليت ترمزگيري دارا نيست. در برخي موارد از علامت - يا لغت Dec و يا Decelerate نيز بجاي كلمه Coast استفاده مي شود . اين دكمه نيز بسته به كارخانه سازنده ممكن است به صورت مجزا و يا به صورت دو منظوره با كليد ديگري يكجا طراحي شده باشد. براي كاهش سريع سرعت نيز در برخي خودروها بايد اين دكمه را پشت سر هم فشرد و در برخي ديگر هم بايد آنرا ممتد فشرده نگاه داشت.

Cancel: برخي كارخانجات براي خارج كردن موقتي سيستم كروز كنترل از مدار اين دكمه را درنظر گرفته اند، اما برخي ديگر بدليل اينكه با فشردن ترمز نيز مي توان اين كار را انجام داد، اين كليد را ندارند. تنها استثنا در مدل دسته دنداه اي است كه متاسفانه كارخانه سازنده بجاي لغت Cancel از Coast استفاده نموده و كار كليد Coast براي كاستن سرعت را Acc انجام مي دهد كه در جاي خود بسيار عجيب به نظر مي رسد.در برخي مدلها ۲ يا ۳ حافظه نيز براي ثبت سرعتهايي كه بيشتر مورد استفاده راننده قرار مي گيرند، در نظر گرفته شده.

نحوه عملكرد:

نحوه عملكرد كروز كنترلكنترل سرعت توسط سيستم كروزكنترل از طريق به دست گرفتن كنترل دريچه گاز انجام مي گيرد. در خودروهاي مجهز به كروز كنترل در هنگام فعال شدن كروز كنترل بجاي آنكه ميزان فشار بر پدال گاز، باز و بسته شدن دريچه گاز را كنترل نمايد؛ اين كنترل توسط Actuator يا فعال كننده كروز كنترل انجام ميگيرد. فعال كننده ها يا Actuator ها در 2 نوع Vacuum و Electrical توليد مي شوند كه نوع وكيوم مكانيزمي شبيه بوستر ترمز دارد و با استفاده از وكيوم منيفولد كار مي كند و همانند پدال گاز با سيم به دريچه گاز وصل مي شود، نوع الكتريكي نيز مكانيزمي شبيه Stepper موتور دارد و به طور الكتريكي به كنترل دريچه گاز خودرو مي پردازد.

درهنگام فعاليت كروزكنترل به هنگام تغيير شرايط رانندگي مانند شيب جاده در اثر حركت محور، پدال گاز نيز بالا و پايين برود.همانگونه كه قبلا نيز ذكر شد، قسمت مكانيكي فعال كننده در نوع وكيوم به مانند بوستر اتومبيل عمل ميكند و با دريافت وكيوم مانيفولد موتور و با استفاده از يك ديافراگم قابليت عقب و جلو كردن سيم متصل به دريچه گاز را برمبناي دستور الكتريكي رسيده از طرف كنترل كننده كروز كنترل يا Electronic control module كه به اختصار ECM ناميده مي شود، داراست. نوع الكتريكي نيز بواسطه يك موتور پله اي براساس دستور رسيده از ECM دريچه گاز را باز و بسته مي كند.سرعت خودروهاي امروزي از طريق يك سنسور (VSS) در كنار شفت گيربكس به سيستم هاي مختلف خودرو از جمله ECU و كيلومترشمار منتقل مي شود و براي هر چرخش شفت، سنسور مربوطه تعداد پالس مشخصي ارسال مي دارد و هر چه سرعت خودرو افزايش يابد پالسها تندتر مي شود و بالعكس هرچه سرعت كمتر شود فاصله بين پالسها كمتر مي شود. در خودروهاي مجهز به كروزكنترل، سنسور سرعت شمار يك خروجي نيز به ECM كروز كنترل ارائه مي دهد و از اين طريق كروز كنترل قادر به تشخيص لحظه اي سرعت خودرو خواهد بود.

ECM كه كامپيوتر كوچك كروزكنترل و در واقع مغز متفكر آن مي باشد با دريافت پالسهاي سنسور سرعت و مقايسه آن با سرعت تثبيت شده توسط راننده، به يك ميزان خطا مي رسد و براساس يك برنامه كه براساس معادلات رياضي از جمله انتگرال و مشتق پايه ريزي شده؛ دستور باز و بسته كردن دريچه گاز را به فعال كننده مي دهد، از اينرو در هنگام مواجه با سربالاييها و سرازيريها سيستم بلافاصله آنرا تشخيص داده و از تغييريافتن سرعت تثبيت شده جلوگيري مي كند. كروز كنترل سوئيچ هايي نيز در پشت پدالهاي گاز و كلاج براي تشخيص فشرده شدن اين پدالها، داراست.

كروز كنترل سيستمي است كه مي توان آنرا به طور جداگانه نيز روي خودروها نصب نمود؛ البته برخي از آنها كه قيمتهاي پاييني نيز دارند از مكانيزم بالا، پيروي نمي كنند و ممكن است كارآيي لازم را نداشته باشد و گاها خطرآفرين نيز باشد.كروز كنترل كه بيشتر مناسب خودروهاي دنده اتوماتيك و با قدرت بالا مي باشد در حال حاضر در ايران بر روي مدلهاي سفارشي پارس ايران خودرو، برخي مدلهاي تويوتا، هيونداي، بنز، بي ام و، آئودي، پروتون جنتوي اتوماتيك و سيتروئن C5 يافت مي شود.

شکل شماتیک کروز کنترل

Adaptive cruise control :

سيستم جديد كروز كنترل با نام Adaptive cruise control قابليت تشخيص فاصله با خودروي پيش رو را نيز داراست ، اين سيستم همانند كروز كنترل معمولي سرعت خودرو را براساس سرعت تنظيمي راننده تنظيم مي نمايد، اما با استفاده از سنسورهاي خود و با درنظر گرفتن فاصله تا خودروي جلويي در صورت كاهش فاصله از حد مجاز (كاهش سرعت خودروي در پيش رو) به طور هوشمند سرعت خودرو را كاهش مي دهد، اين سيستم در حال حاضر بر روي برخي خودروهاي لوكس و گران قيمت در حال نصب مي باشد .